Raje podatkowe to kraje, które oferują bardzo niskie lub wręcz zerowe stawki podatkowe. Ich głównym celem jest przyciągnięcie kapitału zagranicznego poprzez stworzenie korzystnych warunków podatkowych.
Proces zakładania firm w rajach podatkowych jest zazwyczaj szybki, prosty i wymaga minimalnych formalności oraz minimum kosztów. Wiele rajów podatkowych zapewnia wysoki poziom poufności bankowej i finansowej, co utrudnia identyfikację rzeczywistych właścicieli rachunków bankowych i aktywów, a niektóre z tych jurysdykcji nie współpracują
z międzynarodowymi organami podatkowymi w zakresie wymiany informacji.
Obowiązki w zakresie cen transferowych kojarzą się głównie z dokumentowaniem transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi. Jest jednak od tego wyjątek i dotyczy on bezpośrednich transakcji rajowych. Tak jak w przypadku transakcji kontrolowanych, transakcje rajowe obowiązują progi dokumentacyjne, po przekroczeniu których podatnicy zobowiązani są do sporządzenia lokalnej dokumentacji. Ale uwaga – progi te są niższe i wynoszą:
- 2,5 mln zł w przypadku transakcji finansowych
- 500 tys. zł w przypadku transakcji niefinansowych.
Co najważniejsze, progi te obowiązują w transakcjach rajowych realizowanych zarówno z podmiotami powiązanymi, jak i niepowiązanymi. Powyższe oznacza, że transakcje zrealizowane z podmiotami niepowiązanymi w tym przypadku muszą być raportowane w formularzu TPR. Fakt przeprowadzania transakcji rajowych z podmiotami niezależnymi nie zwalnia podatników również ze stosowania zasady ceny rynkowej.
Lista rajów podatkowych jest określana rozporządzeniem. Na ten moment obowiązujące jest rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (dla fizycznych jest analogiczne). Dodatkowo MF publikuje listę uzupełniającą, jakoby implementującą unijny wykaz jurysdykcji niechętnych do współpracy.[1]
Co ciekawe na wykazie unijnym znalazła się Federacja Rosyjska, której nie znajdziemy w naszym rodzimym rozporządzeniu.
Dokumentacja podatkowa transakcji rajowych z podmiotami niepowiązanymi
Kwestią budzącą wątpliwości podatników jest podejście do określenia progów dla transakcji rajowych. Ustawodawca w art. 11o Ustawy o CIT mówi: Do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych są obowiązani także podatnicy (…) dokonujący transakcji, innej niż transakcja kontrolowana, z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Oznacza to, że wartość transakcji badamy per podmiot, a nie łącznie z podmiotami z danego kraju, czy podmiotami wskazanymi w rozporządzeniu.
Jeśli zatem podatnik zrealizował transakcje z kilkoma podmiotami z jednego kraju np. Panamy, które łącznie przekroczyły limit 500 tys. lub 2,5 mln., ale jednostkowo z żadnym z podmiotów próg nie został przekroczony zgodnie z brzemieniem przepisu obowiązek nie wystąpi. Jednocześni sposób określania jednorodności transakcji czy określania jej wartości jest taki sam jak w przypadku transakcji z podmiotami powiązanymi.
Należy zwrócić uwagę na zakres dokumentacyjny, który jest inny dla transakcji z podmiotami rajowymi powiązanymi i niepowiązanymi. Jeśli zidentyfikujemy obowiązek dla transakcji rajowych, ale podmiot z którym je zrealizowaliśmy nie jest powiązany, nie musimy dla takiej transakcji przygotowywać analizy porównawczej. Ustawodawca wymaga jednak od nas dodatkowego punktu w dokumentacji, który stanowi uzasadnienie gospodarcze tej transakcji, a w szczególności opis spodziewanych przez podatnika korzyści ekonomicznych, w tym korzyści podatkowych.
A co z powiązanymi?
Inaczej jest, gdy podmiot rajowy jest powiązany, np. spółka matka mająca siedzibę w Hongkongu. Wówczas progi są niższe, ale zakres dokumentacji pełny. W takiej sytuacji na zwolnienie z obowiązku przygotowania analizy nie możemy liczyć. Dokumentujemy i raportujemy w pełnym zakresie uwzględniając dodatkowy punkt dotyczący uzasadnienia gospodarczego transakcji, w szczególności opisu spodziewanych przez podatnika korzyści ekonomicznych, w tym korzyści podatkowych.
Niedopełnienie obowiązków dla transakcji rajowych
Pamiętajmy również, że odpowiedzialność podmiotów w zakresie transakcji rajowych, w tym z podmiotami niepowiązanymi jest taka sama jak w przypadku podmiotów powiązanych. Kodeks karny skarbowy przewiduje kary za przestępstwa i wykroczenia związane z dokumentacją tych transakcji, a odpowiedzialność spoczywa nie tylko na zarządach spółek i kierownikach jednostek, ale również na osobach zajmujących się sprawami finansowymi przedsiębiorstwa (np. główny księgowa).
[1] Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 28 lutego 2024 r. w sprawie ogłoszenia listy krajów i terytoriów wskazanych w unijnym wykazie jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych przyjmowanym przez Radę Unii Europejskiej, które nie zostały ujęte w wykazie krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową wydawanym na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, oraz dnia przyjęcia tego wykazu przez Radę Unii Europejskiej (M. P. z 2024 r. poz. 185).