Powiązania w TP – dlaczego to takie ważne?

utworzone przez Anna Sutkowska | paź 3, 2024 | artykuły, blog

Obowiązki w zakresie cen transferowych zazwyczaj dotyczą podmiotów powiązanych. Identyfikacja powiązań między podmiotami jest zatem kluczowa do prawidłowego określenia i wypełnienia obowiązków w tym zakresie. W tym artykule chcielibyśmy przybliżyć to zagadnienie oraz zwrócić uwagę na powiązania, których często nie widać na pierwszy rzut oka.

Zanim jednak przejdziemy do definicji powiązań wynikającej z ustaw o podatkach dochodowych przypominamy, że znacząco różni się ona od definicji wynikającej z ustawy o rachunkowości, czy z Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Należy mieć to na uwadze weryfikując obowiązki w zakresie cen transferowych.

Wywieranie znaczącego wpływu

Niewiele osób zwraca uwagę na pojęcie znaczącego wpływu. To od niego tak naprawdę rozpoczyna się analiza zależności pomiędzy osobami czy innymi podmiotami gospodarczymi. Pojęcie znaczącego wpływu stanowi punkt wyjścia do dalszej analizy. I tak, powiązania ze względu na wywieranie znaczącego wpływu można podzielić na dwie grupy:

• powiązania kapitałowo – zarządcze,
• powiązania osobowe.

Należy pamiętać, że z wywieraniem znaczącego wpływu mamy do czynienia zarówno w sytuacji, gdy jeden podmiot wywiera wpływ na drugi podmiot, jak i gdy taki wpływ wywiera małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot. Ale o czym tak naprawdę mówimy?

Powiązania kapitałowo – zarządcze

Powiązania kapitałowo – zarządcze odnoszą się do sytuacji, w których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na inny podmiot poprzez posiadanie istotnego udziału w jego kapitale, prawach głosu lub organach zarządzających. Wywieranie znaczącego wpływu występuje, gdy podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada co najmniej 25%:

• udziałów w kapitale – tj. powiązanie poprzez udział w kapitale zakładowym innego podmiotu,
• praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających – tj. powiązanie poprzez prawa głosu w organach podatnika,
• udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach lub majątku – tj. powiązanie poprzez prawo do części zysków, strat lub majątku innego podmiotu, w tym poprzez instrumenty finansowe takie jak jednostki uczestnictwa czy certyfikaty inwestycyjne.

Przykładowo, jeżeli spółka A posiada 50% udziałów w spółce B, to między tymi spółkami występuje bezpośrednie powiązanie kapitałowe. Powiązanie pośrednie występowałoby by wtedy, gdyby w naszym przykładzie pojawił się trzeci podmiot, w którym spółka B posiadałaby 50% udziałów.

Ilustrując to na przykładzie: spółka A posiada 50% udziałów w podmiocie B, a podmiot B posiada 50% udziałów w podmiocie C. W takiej sytuacji podmiot A jest powiązany bezpośrednio ze spółką B oraz pośrednio z  podmiotem C. Spółki B i C są powiązane ze sobą bezpośrednio.

Powiązania osobowe

Określenie powiązań osobowych może okazać się bardziej problematyczne, bowiem powiązania osobowe wynikają z relacji między osobami fizycznymi a podmiotami gospodarczymi. Wywieranie znaczącego wpływu w tym przypadku rozumiane jest jako:

• faktyczna zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych podmiotu,
• pozostawanie w związku małżeńskim lub pokrewieństwo czy powinowactwo do drugiego stopnia.

Przykładem powiązań osobowych jest sytuacja, w której osoba pełniąca funkcję prezesa w jednej spółce jest jednocześnie małżonkiem osoby będącej dyrektorem finansowym w innej spółce. Mimo braku jakichkolwiek powiązań kapitałowych między tymi spółkami, istnieje możliwość wpływania na warunki transakcji zawieranych między tymi spółkami ze względu na relacje osobowe. I to należy sprawdzić.

Innym przykładem takich powiązań może być sytuacja, gdy ta sama osoba pełni funkcję członka zarządu w spółce A oraz funkcję prezesa zarządu w spółce B.

Najtrudniejszym do rozpoznania powiązaniem, o którym wielu podatników zapomina, jest powiązanie poprzez faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych podmiotu. Problemem w określeniu tego typu powiązań jest brak jednoznacznej definicji pojęć „zdolność do wpływania” i „kluczowe decyzje gospodarcze” i konieczność oparcia się niejednokrotnie o subiektywną opinię podatnika. Co przekłada się na wątpliwości interpretacyjne.

Informacje o tego typu transakcjach czerpiemy m.in. z uzasadnienia do ustawy wprowadzającej przepisy o cenach transferowych. Mogą to być np. kluczowe decyzje gospodarcze podmiotu czy podbój nowych rynków zbytu. Jeśli zatem spółka (lub inny podmiot)  kupuje usługę rozwoju biznesu od kontrahenta B2B, a zakres jego czynności zawiera podejmowanie kluczowych decyzji w ramach biznesu spółki – mamy do czynienia z podmiotami powiązanymi. Oznacza to, że jeśli przekroczymy progi musimy takie transakcje raportować lub nawet dokumentować i raportować. Musimy też pamiętać że zawsze stosujemy art. 11c CIT czyli zasadę ceny rynkowej.

Powiązania inne niż wynikające z wywierania znaczącego wpływu

W myśl polskich przepisów o cenach transferowych, za podmioty powiązane uznawane są również:

• podatnik i jego zagraniczny zakład,
• spółka komandytowa lub spółka komandytowo-akcyjna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jej komplementariusz,
• spółka jawna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne i jej wspólnik,
• „sztuczne struktury właścicielskie” (relacje, które nie są ustanawiane lub utrzymywane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych).

Teoria teorią, a praktyka swoje

Praktyka pokazuje, że ustalenie powiązań nie zawsze jest takie proste. Wynika to z szerokiego rozumienia powiązań na gruncie podatków dochodowych, ale również z faktu, że przepisy nie zawsze są jasne. Nawet najprostsze, wydawać by się mogło, ustalenie powiązań przez Skarb Państwa i JST może przysporzyć problemów. To, że powiązania przez Skarb Państwa lub JST, które pozwala na zwolnienie z obowiązku dokumentacyjnego budzi wiele wątpliwości, widać w pojawiających się interpretacjach. Skarb Państwa, jako właściciel lub współwłaściciel wielu przedsiębiorstw, może wpływać na decyzje gospodarcze tych podmiotów. W takiej sytuacji tworzą się też powiązania kapitałowe. Oznacza to, że transakcje pomiędzy przedsiębiorstwami kontrolowanymi przez Skarb Państwa mogą podlegać regulacjom dotyczącym cen transferowych.

Obowiązek sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych nie ma zastosowania do transakcji kontrolowanych w przypadku gdy powiązania wynikają wyłącznie z powiązania ze Skarbem Państwa lub jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami (art. 11n pkt 5 ustawy o CIT).

Zwolnienie to odnosi się do sytuacji, w której Skarb Państwa posiada udziały lub wywiera znaczący wpływ na podmiot powiązany. Kwestię problematyczną stanowi bowiem identyfikacja, czy zwolnienie to może być zastosowane w ich konkretnym przypadku.

Warunek wyłączności powiązań a zwolnienie

Kluczowe dla zastosowania zwolnienia jest spełnienie warunku „wyłączności”. Wyłączność oznacza, że preferencja przysługuje jedynie wtedy, gdy podmiot jest powiązany bezpośrednio, bez udziału innych podmiotów, ze Skarbem Państwa. Natomiast gdy powiązania są pośrednie, tzn. w sytuacji, w której jeden podmiot posiada w drugim podmiocie udziały lub prawo za pośrednictwem innego podmiotu lub większej liczby podmiotów, zwolnienie nie obowiązuje.

W tym miejscu warto zaznaczyć także, że zwolnienie nie będzie również możliwe do zastosowania w przypadku powiązań mieszanych, tj., gdy oprócz powiązań wynikających wyłącznie z powiązań ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego występują inne powiązania.

O czym należy pamiętać?

Prawidłowa identyfikacja zarówno powiązań kapitałowo – zarządczych, jak i osobowych jest fundamentem prawidłowego wypełnienia obowiązków raportowych i dokumentacyjnych w zakresie cen transferowych. Dogłębna analiza relacji z innymi podmiotami oraz osób pełniących kluczowe role pozwala na uniknięcie ryzyk podatkowych i sankcji związanych z nieprawidłowym dopełnieniem obowiązków w zakresie cen transferowych.

Niewłaściwe rozpoznanie takich powiązań może skutkować nieprawidłowościami w dokumentacji lub formularzu TPR lub brakiem świadomości o obowiązkach z zakresu cen transferowych, co w konsekwencji może prowadzić do odpowiedzialności karno-skarbowej. Podczas kontroli tego typu błędy mogą zostać łatwo wykryte i kosztować fortunę

Pamiętajmy, że …

Wywieranie znaczącego wpływu a wywierania znaczącego wpływu identyfikowane tworzy powiązanie w rozumieniu przepisów o cenach transferowych, po spełnieniu ustawowych kryteriów.

Powiązania osobowe a to relacje między osobami fizycznymi a podmiotami gospodarczymi, które mogą wpływać na decyzje biznesowe tych podmiotów. Obejmują faktyczną zdolność do wpływania na kluczowe decyzje gospodarcze oraz powiązania rodzinne, takie jak związek małżeński czy pokrewieństwo do drugiego stopnia.

Brak precyzyjnych definicji pojęć a pojęcia „faktyczny wpływ” i „kluczowe decyzje gospodarcze” nie są zdefiniowane w polskich przepisach, co prowadzi do dużego subiektywizmu, a tym samym zwiększa ryzyko błędów.

Dokładna analiza relacji a analiza relacji z innymi podmiotami oraz osób pełniących kluczowe role jest niezbędna do zminimalizowania ryzyk podatkowych i sankcji związanych z nieprawidłowym raportowaniem transakcji między podmiotami powiązanymi.