Dotacje to forma bezzwrotnego wsparcia finansowego udzielanego najczęściej przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego, fundusze unijne lub inne instytucje publiczne. Ich celem jest wspieranie określonych działań np. rozwoju przedsiębiorczości, inwestycji, ochrony środowiska czy innowacji. Otrzymane środki mogą więc stanowić istotne źródło finansowania dla firm i organizacji, które chcą rozwijać swoją działalność lub realizować konkretne projekty.
Zgodnie z Ustawą o finansach publicznych, dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.
Istnieją trzy podstawowe rodzaje dotacji:
-
- dotacje celowe – ten rodzaj dotacji finansowany jest z budżetu państwa i ma za zadanie wspomagać finansowo inwestycje państwowych jednostek, na przykład: agencji wykonawczych, jednostek samorządu terytorialnego, instytutów naukowych czy jednostek spoza sektora finansów publicznych;
- dotacje przedmiotowe – mają na celu stymulowanie produkcji określonych wyrobów oraz usług, w związku z czym przyznaje się je przedsiębiorcom wytwarzającym dane produkty lub świadczącym objęte dotacją usługi oraz podmiotom rolniczym;
- dotacje podmiotowe – ich celem jest dofinansowanie wyłącznie działalności bieżących, określonych w odrębnej ustawie lub umowie międzynarodowej.
Z punktu widzenia podatkowego pojawia się jednak istotne pytanie: jak traktować dotacje na gruncie VAT? Warto wiedzieć, że choć z pozoru może się tak wydawać, to nie każda dotacja jest neutralna podatkowo.
Zgodnie z art. 29a ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Zgodnie z powyższym, tylko od dotacji mającej bezpośredni wpływ na cenę oferowanych towarów lub usług, podmiot, który ją otrzymuje powinien zapłacić VAT.
Jeżeli z kolei dotacja jest związana z prowadzoną działalnością gospodarczą, ale nie wpływa bezpośrednio na cenę sprzedawanych towarów czy świadczonych usług, wówczas jej otrzymanie nie wiąże się z koniecznością zapłaty VAT. Mowa tu o sytuacjach, gdy wsparcie ma charakter ogólny i nie przekłada się na obniżenie ceny dla klientów. Z pozoru, odróżnienie dotacji mającej bezpośredni wpływ na cenę od dotacji pozbawionej takiego charakteru wydaje się proste. Jednakże, przepisy nie określają, co należy rozumieć poprzez „bezpośredni wpływ na cenę”. Z tego powodu, w praktyce często powstaje pytanie: które dofinansowania można uznać za na tyle powiązane z ceną, że należy odprowadzić od niego VAT, a które pozostają, poza tym obowiązkiem?
Jako klasyczny przykład dotacji podlegających VAT wskazuje się: refundacje części ceny leków przez NFZ, czy dopłaty do biletów ulgowych dla firm świadczących przewozy pasażerskie. W takich przypadkach przedsiębiorca otrzymuje część ceny bezpośrednio od odpowiedniego organu lub instytucji zamiast od klienta. Ważne jest przy tym, że obowiązek podatkowy powstaje w dwóch momentach: po raz pierwszy co do zasady w momencie dokonania sprzedaży (w kontekście ceny płaconej przez klienta), a po raz drugi w chwili wpływu środków na rachunek bankowy przedsiębiorcy (w kontekście otrzymanej dotacji). Otrzymanie wynagrodzenia od więcej niż jednego podmiotu, a także rozproszenie momentu powstania obowiązku podatkowego, rodzi także pytania o to, jak należy dokumentować realizowane świadczenie dla celów VAT (czy podatnik powinien wystawić jeden, czy dwa dokumenty, jakie dokumenty będą właściwe – faktura czy nota, czy na dokumencie wystawianym na rzecz klienta należy wykazać także kwotę dotacji).
Z kolei, jako przykład dotacji niepodlegających opodatkowaniu VAT można wskazać m.in. dotacje otrzymywane przez Regionalne Centra Krwiodawstwa na realizację celów statutowych bądź dotacje otrzymywane z programów rozwoju danych obszarów.
Jednakże, klasycznych przykładów jak opisane powyżej w praktyce nie ma tak dużo, a w wielu sytuacjach mogą występować problemy z określeniem, czy dotacja ma wpływ na cenę, a w konsekwencji czy powinno się od niej zapłacić VAT. Przykładami takich dotacji mogą być np. dofinansowania przyznawanie przez NCBiR (z pozoru powiązane wyłącznie z ogółem działalności), czy też dofinansowania z programów unijnych na inwestycje realizowane przez gminę (różnie traktowane w praktyce polskich organów podatkowych).
Podsumowując, dotacja podlega VAT tylko wtedy, gdy jest w sposób indywidualny i wymierny powiązana z ceną konkretnego świadczenia tj. wtedy, gdy dzięki niej cena towaru lub usługi dla klienta zostaje obniżona o określoną kwotę. Jeśli natomiast taki bezpośredni związek nie występuje, a dotacja nie stanowi elementu wynagrodzenia za konkretne dostawy towarów lub usług, można ją uznać za płatność, od której nie należy płacić VAT.
Innymi słowy, samo otrzymanie dofinansowania nie powoduje powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek ten pojawia się dopiero wtedy, gdy dotacja wpływa na cenę konkretnego świadczenia, przykładowo w formie dopłaty do ceny produktu lub usługi. W takim przypadku dotacja staje się elementem podstawy opodatkowania VAT, uzupełniając cenę sprzedaży.
Natomiast dotacje mające charakter ogólnego wsparcia działalności, których nie da się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi VAT – czyli niezależne od ilości lub wartości dostarczanych towarów i usług – nie są uznawane za dotacje mające bezpośredni wpływ na cenę, od których należałoby uiścić VAT. W praktyce oznacza to, że VAT dotyczy jedynie dotacji przedmiotowych, związanych bezpośrednio z konkretnymi świadczeniami, a nie tych o charakterze ogólnym, podmiotowym. Niemniej, tak jak wskazywaliśmy, choć kryterium rozróżnienia pomiędzy różnymi rodzajami dotacji wydaje się być łatwe w interpretacji, w praktyce wywołuje ono dużo wątpliwości. Zdarza się, że dotacja wydaje się być dotacją o charakterze ogólnym, ale po głębszej analizie, wykazuje subtelne powiązanie z ceną.
Chętnie wesprzemy Państwa w przeanalizowaniu otrzymywanych dotacji pod kątem tego, czy podlegają one opodatkowaniu podatkiem VAT. Nieprawidłowości w tym zakresie mogą bowiem prowadzić do powstania zaległości podatkowych, a co za tym idzie konieczności uiszczenia odsetek za zwłokę, a w niektórych przypadkach także do nałożenia sankcji VAT i kar karno-skarbowych.
