Transformator to urządzenie kojarzone przede wszystkim z energetyką, a nie z podatkami. Od lat pozostaje w centrum sporów dotyczących podatku od nieruchomości.
Na pytanie, czy jest on budowlą, urządzeniem technicznym, czy może częścią budynku albo sieci elektroenergetycznej, wcale nie ma oczywistej odpowiedzi. Brak jednoznacznych przepisów sprawił, że problematyka ta była rozstrzygana głównie przez sądy administracyjne i organy podatkowe, a wydawane rozstrzygnięcia nie zawsze prezentowały spójne stanowisko.
Do końca 2024 r. obowiązujące przepisy nie przewidywały szczególnych regulacji odnoszących się do opodatkowania transformatorów. W praktyce prowadziło to do licznych sporów dotyczących tego, czy transformator powinien być kwalifikowany jako:
-
- element instalacji wewnętrznej budynku, opodatkowanej w ramach powierzchni budynku,
- urządzenie techniczne podlegające opodatkowaniu wyłącznie w zakresie części budowlanych,
- element sieci elektroenergetycznej podlegający opodatkowaniu od wartości początkowej całej sieci,
- urządzenie budowlane zaliczane do kategorii budowli, podlegające opodatkowaniu od wartości.
Nowelizacja ustawy o podatkach i opłatach lokalnych od 1 stycznia 2025 r.
Impulsem do zmian był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 lipca 2023 r. (sygn. SK 14/21), w którym zakwestionowano dotychczasowe odesłania w definicji budowli do ustawy Prawo budowlane. W konsekwencji ustawodawca dokonał nowelizacji u.p.o.l., wprowadzając od 1 stycznia 2025 r. autonomiczne definicje budynku i budowli.
W pierwotnym projekcie nowelizacji przewidziano koncepcję „całości techniczno-użytkowej”, a w uzasadnieniu wskazano wprost na konieczność opodatkowania transformatorów od ich wartości. Projekt ten wywołał szeroką dyskusję medialną, jednak w toku dalszych prac legislacyjnych koncepcja ta została porzucona. Ostateczna wersja przepisów oraz uzasadnienie do nowelizacji nie zawierają szczegółowych regulacji odnoszących się do transformatorów.
Jednocześnie ustawodawca wskazał, że wątpliwości interpretacyjne powinny być rozstrzygane w oparciu o dotychczasowy dorobek orzeczniczy, co w praktyce oznacza kontynuację problemów występujących na gruncie wcześniejszych regulacji.
Kwalifikacja transformatorów od 2025 r.
Kwestia opodatkowania transformatorów wciąż budzi wiele wątpliwości. Ustawowe definicje budynku i budowli nie dają jednoznacznej odpowiedzi, czy w konkretnym stanie faktycznym transformator (szczególnie w wersji kontenerowej) powinien być traktowany jako budynek – a więc opodatkowany od powierzchni użytkowej – czy też jako budowla, która podlega podatkowi od wartości początkowej (ze stawką 2%). Brak przepisów odnoszących się wprost do tego rodzaju urządzeń sprawia, że praktyka opiera się głównie na orzecznictwie sądów i najnowszych interpretacjach organów podatkowych. Do takich rozstrzygnięć należy m.in. interpretacja Wójta Gminy Izbicko z 5 maja 2025 r. (sygn. Fn.3120.2.210008.2025), w której wskazano, że: „Tym samym, trwałe powiązanie kontenerów z betonowymi fundamentami, stanowiącymi jednocześnie tace ociekowe oraz umieszczenie tak przygotowanych kontenerów poniżej gruntu, stanowi trwałe związanie z gruntem. Oznacza to, że opisane w stanie faktycznym obiekty kontenerowe, wypełniają definicję budynku i podlegają opodatkowaniu od powierzchni użytkowej.”
W sytuacji, gdy obiekt nie spełnia warunków definicji budynku (np. brak fundamentu), może on zostać uznany za budowlę, opodatkowaną od wartości początkowej (stawka 2%).
Samodzielny transformator
Kwalifikacja podatkowa samodzielnych transformatorów nadal nie jest oczywista. Choć wprost nie mieszczą się one w definicji ani budynku, ani budowli, to praktyka organów podatkowych zmierza w kierunku traktowania ich jako urządzeń budowlanych związanych z siecią elektroenergetyczną. Brak jasnych regulacji ustawowych powoduje, że podatnicy muszą polegać na interpretacjach wydawanych przez poszczególne gminy. Przykładem jest stanowisko Burmistrza Gogolina z 6 maja 2025 r. (sygn. WF.II.3120.51.2025.AD), w którym uznano, że „W konkluzji niniejszej interpretacji, w odpowiedzi na postawione na wstępie pytanie należy stwierdzić, że w stanie faktycznym sprawy, transformatory i rozdzielnice stanowiące wraz z przewodami oraz kablami elementy zakładowej sieci elektroenergetycznej, podlegają opodatkowaniu jako urządzenia budowlane w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 2 lit. c u.p.o.l transformatory i rozdzielnie w zakładach przemysłowych za urządzenia budowlane podlegające opodatkowaniu od wartości.”
Transformator jako element sieci elektroenergetycznej
Również w przypadku transformatorów funkcjonujących jako elementy sieci elektroenergetycznej nie ma pełnej jasności co do zasad ich opodatkowania. W praktyce nadal ścierają się poglądy organów podatkowych i sądów administracyjnych. Część orzeczeń wskazuje, że urządzenia takie jak transformatory, rozdzielnie czy aparatura wysokiego napięcia należy traktować jako urządzenia budowlane pozostające w związku funkcjonalnym z siecią elektroenergetyczną, a tym samym – opodatkowane podatkiem od nieruchomości jako budowle. Takie stanowisko zaprezentował m.in. WSA w Gdańsku w wyroku z 8 stycznia 2025 r. (sygn. I SA/Gd 793/24), gdzie podkreślono, że: „Bezsporne jest to, że opodatkowaniu podlegają linie elektroenergetyczne, ale na podstawie art. 3 pkt 3a ustawy Prawo budowlane, który definiuje zakres obiektu liniowego. Jednak w stanie prawnym obowiązującym po 28 czerwca 2015 r. sądy nie podzielają stanowiska organów podatkowych, które przyjmują, że rozmaite urządzenia takie jak m.in.: rozdzielnia wnętrzowa, automatyka, sterownia, aparatura wysokiego napięcia, transformator itp. stanowią urządzenia budowlane w rozumieniu art. 3 pkt 9 p.b. i art. 1a ust. 1 pkt 2 u.p.o.l., będące w związku techniczno-użytkowym i funkcjonalnym z siecią elektroenergetyczną stanowiącą budowlę w rozumieniu Prawa budowlanego. W związku z tym urządzenia te podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości jako budowle.”
Podejście to wzmacnia kierunek interpretacyjny Ministra Finansów, zgodnie z którym założeniem ustawodawcy było utrzymanie opodatkowania urządzeń budowlanych związanych z liniami elektroenergetycznymi zarówno na gruncie przepisów obowiązujących do 2024 r., jak i po nowelizacji.
Podsumowanie
Nowelizacja ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wprowadziła autonomiczne definicje budynku i budowli, co miało na celu ograniczenie sporów interpretacyjnych. W odniesieniu do transformatorów problematyka ta pozostaje jednak nadal aktualna. W praktyce wciąż brakuje rozstrzygnięcia w zakresie następujących kwestii:
-
- czy samo urządzenie transformatora powinno podlegać opodatkowaniu,
- czy opodatkowaniu powinna podlegać wyłącznie wartość fundamentu lub konstrukcji nośnej transformatora,
- czy stacja transformatorowa powinna być kwalifikowana jako budynek (opodatkowanie od powierzchni) czy jako budowla (opodatkowanie od wartości),
- czy transformator powinien być kwalifikowany jako urządzenie budowlane wchodzące w skład sieci elektroenergetycznej.
Zarówno pierwsze interpretacje indywidualne wydane w 2025 r., jak i stanowisko Ministra Finansów, skłaniają się ku traktowaniu transformatorów jako budowli podlegających podatkowi od nieruchomości. Brak jednolitej linii orzeczniczej oraz kontrowersyjny charakter części interpretacji organów podatkowych pozwalają jednak przewidywać, że problem opodatkowania transformatorów będzie nadal przedmiotem sporów sądowych i doktrynalnych.
Transformator jest tylko jednym z wielu przykładów „zagadek” interpretacyjnych dotyczących kwalifikacji podatkowej obiektów na gruncie podatku od nieruchomości. Podobne wątpliwości mogą dotyczyć m.in. rozdzielni, stacji ładowania, zbiorników wchodzących w skład linii produkcyjnych, kontenerów technicznych czy innych urządzeń przemysłowych i infrastrukturalnych. Warto zatem przeprowadzić przegląd takich obiektów wspólnie z ekspertem podatkowym, aby zidentyfikować, które elementy powinny podlegać opodatkowaniu, a wobec których istnieje szansa na odzyskanie zwrotu nadpłaconego podatku w latach ubiegłych, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka ewentualnych sporów z organami podatkowymi w przyszłości.
